قرن يازدهم و دوازدهم هجرى. از زنان عالم، محدث و فقيه. وى دختر علامه محمد تقى مجلسى (1003/ 1004- 1070 ق.)، معروف به مجلسى اول و خواهر ملا محمد باقر مجلسى (1037/ 1038- 1110 ق.) معروف به مجلسى دوم بزرگترين دختر از چهار دختر پدرش بود. برخى كتابها تعداد دختران علامه مجلسى اول را پنج، شش و هفت نفر دانسته اند كه تعداد چهار نفر درست است.
آمنه بيگم هم از كمال و هم از جمال برخوردار بود. وى در خانواده علم و فضيلت و تقوا پرورش يافت و مدارج ترقى را تا درجه اجتهاد به سرعت پيمود. پدرش، ملا محمد صالح مازندرانى را كه از افاضل شاگردان خود و مردى تهيدست ولى با تقوا و مورد احترام و علاقه و اعتمادش بود جهت ازدواج به او پيشنهاد كرد. آمنه بيگم نيز با اين بيان كه «فقر و تنگدستى عيب مردان نيست»، موافقتش را با ازدواج اعلام داشت.
به نوشته آقا احمد بهبهانى در مرآت الاحوال جهان نما، ملا محمد صالح در شب زفاف پس از شكر و حمد الهى به گوشه اى رفت و تا پاسى از شب مشغول مطالعه شد و صبح زود براى مباحثه يا تدريس از خانه بيرون رفت. آمنه بيگم كه ناظر كار وى و متوجه مشكل علمى او شده بود پس از رفتن همسرش حل آن را بر روى كاغذى نوشت و در لاى كتاب گذاشت.
شب بعد كه ملا محمد صالح كتاب را گشود و نوشته را ديد و دانست كه از همسر فاضله اوست سجده شكر بجا آورد و تا صبح مشغول عبادت و مطالعه شد و بدين ترتيب تا سه شب زفاف به تأخير افتاد.
آمنه بيگم زنى پرهيزگار و مجتهد بوده است. آقا احمد بهبهانى او را «فاضله مقدسه مجتهده» مى نامد و صاحب رياض نيز او را اينگونه ياد مىكند: «آمنه خاتون دختر ملا محمد تقى مجلسى، فاضله عالمه صالحه متقيه است. او همسر ملا محمد صالح مازندرانى است. شنيدهام همسرش با همه فضل و دانشى كه دارد بعضى از مشكلات قواعد علامه حلى را از او استفسار مىكند. آمنه خاتون خواهر استاد استناد ما [علامه مجلسى اول] مدّ ظلّه است.» باتوجه به اينكه صاحب رياض اين مطلب را در زمان حيات استاد خود، علامه مجلسى دوم نوشته، مؤيد آن است كه آمنه بيگم قبل از اين تاريخ هم صاحب فضل و كمال بوده است.
مؤلف رياحين الشريعه به استناد يك نسخه خطى رياض العلما (موجود در كتابخانه ملك)، دو اثر به آمنه بيگم نسبت مىدهد: يكى شرح الفيه ابن مالك و ديگرى شرح شواهد سيوطى. مؤلف رياض الجنه نيز ضمن تمجيد فضايل و كمالات وى مىنويسد كه كتابى بسيار خوب در فقه تا باب عبادت تأليف كرده است.
علاوه؟؟؟ براين در گردآورى اخبار بعضى از مجلدات بحار الانوار به برادرش نيز كمك مىكرده است. بعدها نيز همسرش با همه علم و فضلى كه داشت در حل بعضى از مسائل علمى با وى مباحثه و مذاكره مىنمود.
آيت الله بروجردى- كه از نوادگان بزرگ آمنه بيگم بود- در رسالهاى كه راجع به سلسله خاندان خود و انتساب آنها به خاندانهاى علمى شيعه نوشته به دستخط جد اعلايش، سيد محمد طباطبايى اصفهانى در پايان رساله خطى مواليد پيغمبر و ائمه (س)، پس از نقل داستان ابن قولويه راجع به بازگرداندن حجر الاسود توسط قرامطه به مكه معظمه و نصب آن در جاى خود نوشته است: «اين داستان از جدهام، ثقه عالمه فاضله زاهده عابده، آمنه، از پدرش علامه مولى محمد تقى مجلسى نقل شده است.» اين مطلب مبين آن است كه آمنه بيگم چه پايگاه والايى در نزد بزرگان علما داشته است.
وى مادر فرزندان عالم و نوادگان بزرگ است كه از ميان آنها تاكنون دهها مجتهد مرجع تقليد و دانشمند بلندآوازه دينى برخاستهاند. تاريخ فوت آمنه بيگم مشخص نيست. بهنوشته ريحانة الادب مرقد وى در تخت فولاد اصفهان است ولى مؤلف زندگينامه علامه مجلسى اين نظر را رد كرده و احتمال مىدهد كه يكى از قبرهاى آن نوشته شده متعلق به آمنه بيگم بوده كه در جريان تعمير و مرمت، مشخصات روى سنگ قبر از ميان رفته است. برخى منابع از او به آمنه خاتون نيز ياد كردهاند.
منابع:
عباس قديانى ::فرهنگ جامع تاريخ ايران، ج1، ص: 43
