چون خواهد که داخل بیت الخلاء شود سر را بپوشاند، و اگر در بالای عمامه چیزی بر سر گیرد بهتر است، و بسم اللَّه بگوید و این دعا بخواند به این عنوان: «بِسْمِ اللَّهِ وَبِاللَّهِ اَللَّهُمَّ اِنِّی اَعُوذُبِکَ مِنَ الْخَبِیثِ الْمُخْبِثِ الرِّجْسِ النَّجِسِ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ»؛ و دیگر بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ وَبِاللَّهِ وَلا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ، رَبِّ اَخْرِجْ عَنِّی اْلاَذی سَرْحاً بِغَیْرِ حِسابٍ، وَاجْعَلْنِی لَکَ مِنَ الشّاکِرِینَ فِیماتَصْرِفُهُ عَنِّی مِنَ اْلاَذی اَو الْغَمِّ الَّذِی لَوْحَبَسْتَهُ عَنِّی هَلَکْتُ، لَکَ الْحَمْدُ اَعْصِمْنِی مِنْ شَرِّ ما فِی هذِهِ الْبُقْعَهِ، وَاَخْرِجْنِی مِنْها سالِماً، وَحُلْ بَیْنِی وَبَیْنَ طاعَهِ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ»؛ و چون داخل شود پای چپ را مقدم دارد بنا بر مشهور، و حدیثش به نظر نرسیده است. چون عورتش باز شود بِسْمِ اللَّهِ بگوید، تا شیطان چشم برهم نهد و نظرش به عورت او نیفتد؛ و چون درست بنشیند، بگوید: «اَللَّهُمَّ اذْهَبْ عَنِّی الْغَذی وَاْلاَذی وَاجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ»، و جمعی گفته اند که سنّت است که تکیه بر پای چپ کند و پای راست را گشاده گذارد، و مستندش به نظر نرسیده است و چون غایط یا بول به دشواری بیرون آید، و بعضی گفته اند، مطلقاًاین دعا بخواند: «اَللَّهُمَّ کَما اَطْعَمْتَنِیهِ طَیِّباً فِی عافِیَهٍ فَأخْرِجْهُ مِنِّی خَبِیتاً فِی عافِیَهٍ».
در حدیث است که بر هر بنده ای فرشته ای موکل است که سر او را به زیر می اندازد در بیت الخلاء که نظر به حدث خود کند! پس آن فرشته می گوید: ای فرزند آدم! این عاقبت خورش های تو است که سعی بسیار در خوبی و پاکیزگی آن ها می کردی، پس فکر کن که از کجا به هم رساندی و عاقبت به کجا رسید. پس سزاوار آن است که در این حال بنده این دعا بخواند: «اَللَّهُمَّ ارْزُقْنیَ الْحَلالَ وَجَنِّبْنی الْحَرامَ»، چون نظرش به آب استنجا افتد بگوید: اَلْحَمْدُ للَّهِ ِ الَّذِی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَلَمْ یَجْعَلْهُ نَجِساً؛ و چون خواهد استنجا کند بگوید: اَللَّهُمَّ حَصِّنْ فَرْجِی وَاسْتُرْ عَوْرَتی وَحَرِّمْنی عَلَی النّارِ وَوَفِّقْنی لِما یُقَّرِّبُنی مِنْکَ یا ذَالْجَلالِ وَالاِکْرامِ؛ و چون برخیزد، دست بر شکمش بمالد و بگوید: «اَلْحَمْدُ للَّهِ ِ الَّذِی هَنَّأَنِی طَعامی وَشَرابی وَعافانی مِنَ الْبَلْوی ؛ و چون خواهد بیرون آید پای راست را مقدم دارد، بنا بر مشهور، و دست بر شکمش بمالد و بگوید: «اَلْحَمْدُ للَّهِ ِ الَّذِی عَرَّفَنی لَذَّتَهُ وَاَبْقی فی جَسَدی قُوَّتَهُ وَاَخْرَجَ عَنّی اَذاهُ یالَها مِنْ نِعْمَهٍ لا یَقْدِرُ الْقادِرُونَ قَدْرَها»؛ و در بعضی از کتب حدیث یالَها مِن نِعْمَهٍ سه مرتبه وارد شده است. سنّت است که بعد از انقطاع قطرات بول، استبراکند. بعضی استبرا را واجب می دانند. طریق استبرا آن است که انگشت میان دست چپ را نزدیک مقعد گذاشته، به قوت بکشد تا زیر خصیتین سه مرتبه، پس انگشت شهادت را به زیر ذَکَر گذارد، انگشت مهین را بر بالای آن به قوت بکشد تا سر ذَکَر سه مرتبه، اکثر علما گفته اند، که سر ذَکَر را سه مرتبه، بفشارد؛ و این مستندی ندارد. و سنّت است استنجا به آب سرد کردن که دفع بواسیر می کند. بسیار نشستن در بیت الخلاء مکروه است.
منقول است که حضرت لقمان علیه السلام فرمود: در بیت الخلأها نوشتند که بسیار نشستن در بیت الخلأ باعث بواسیر می شود، استنجا به استخوان و سرگین کردن مکروه است، زیرا اجنّه به خدمت حضرت رسول صلیالله علیه وآله وسلم آمدند، از برای خود و حیوانات خود طعامی طلبیدند. حضرت استخوان را برای ایشان و سرگین را برای حیوانات ایشان قرار داد، به این سبب استخوان را پاک کردن خوب نیست و همچنین استنجا به سایر مطعومات کردن خصوصاً نان، کراهت شدید دارد.
استنجا به چیزهای محترم مثل تربت امام حسین علیه السلام و نوشته ای که در آن قرآن یا نام خدا یا نام پیغمبران یا ائمه علیهم السلام یا حدیث یا فقه بوده باشد، حرام است؛ و اگر بر وجه استخفاف کند کافر می شود. استنجا به دست راست کردن مطلقاً مکروه است، و به دست چپ هم مکروه است در صورتی که در آن انگشتری باشد که در آن اسم خدا باشد. و الحاق کرده اند علما، اسما انبیا وائمه معصومین علیهم السلام را، هرگاه به قصد نام ایشان کنده باشند. و مکروه است با خود بردن به بیت الخلأ چنین انگشتری را هر چند در انگشت نباشد و همچنین با خود بردن قرآن و تعویذ و دعا و همچنین با خود بردن نقره سکه دار، مگر آن که در کیسه باشد. و مکروه است مسواک کردن در بیت الخلأ که باعث گند دهان می شود.
مکروه است حرف گفتن در آن حال مگر به ذکر خدا و دعاهای مقرره و آیه الکرسی و حمد الهی کردن و آنچه مؤذن می گوید از بی آن گفتن.
چنانچه منقول است که حضرت موسی علیه السلام در مناجات با خداوند خود گفت: حالتی چند بر من می گذرد، که تو را از آن بزرگ تر می دانم که در آن احوال، تو را یاد کنم. فرمود: ای موسی! در همه حال مرا یاد کن که یاد من در همه حال نیکوست. و واجب است ردّ سلام، یااگر اسم از حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم را بشنود، صلوات بفرستد بنابر قول جمعی. و سنّت است که اگر عطسه کند، حمد بگوید، صلوات بفرستد.
جایز است که اگر کاری با کسی داشته باشد و ترسد که تا بیرون آمدن فوت شود، به اشاره و دست زدن اعلام نتواند کرد، سخن بگوید.
و منقول است: هرکه در بیت الخلاء سخن بگوید حاجتش برآورده نشود. و مکروه است خوردن و آشامیدن در حال بول و غایط، و استنجا به آبی کردن که بویش متغیر شده باشد به غیر نجاست، مگر آن که آب دیگر یافت نشود.
برگرفته از کتاب حلیه المتقین علامه مجلسی ره
