یا أباذر الجلیس الصالح خیر من الوحده، و الوحده خیر من السکوث؛ و السکوت خیر من املاء الشر.
یا أباذر لا تصاحب الا مؤمنا، و لا یأکل طعامک الا تقی، و لا تأکل طعام الفاسقین.
یا أباذر أطعم طعامک من تحبه فی الله، و کل طعام من یحبک فی الله عز و جل.
ای ابوذر همنشینی با مصاحب صالح و نیکو بهتر است از تنهایی، و تنهایی بهتر است از خاموشی، و خاموشی بهتر است از سخن بد گفتن.
(بدان که املا در لغت به معنی آن است که شخصی سخنی بگوید که دیگری بنویسد. و حضرت در اینجا گفتن شر را به این عبارت تعبیر فرمودند، برای اشعار به آن که آنجه از سخنان لغو و باطل می گویی، بر کاتبان اعمال خود املا می کنی که ایشان بنویسند.
چنانچه حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود به شخصی که سخنان لغو می گفت که: ای مرد بر کاتبان خود نامه املا می کنی.)
ای ابوذر مصاحبت مکن مگر با مؤمن، و نباید طعام خود را بخورانی مگر به پرهیزکاری، و مخور طعام فاسقان را.
ای ابوذر بخوران طعام خود را به کسی که از برای خدا او را دوست داری، و بخور طعام کسی را که از برای خدا تو را دوست دارد.
بدان که به حسب تجربه معلوم است که مصاحبت را در اخلاق و اعمال دخل عظیم هست.
پس باید که آدمی در مصاحبت نیکان اهتمام نماید، که شاید اطوار مرضیه ایشان در او تأثیر نماید و به اخلاق پسندیده ایشان متصف گردد. و از مصاحبت بدان احتراز نماید، که مبادا بدیهای ایشان در او تأثیر کند. و مصاحبان بد که شیاطین انس اند ضرر بیشتر می رسانند از شیاطین جن. زیرا که آدمی از مُشاکل و مُجانِس خود بیشتر قبول می کند تا از غیرمجانس خود. بلکه اکثر اغوای شیاطین جن به اغوای شیاطین انس می شود.
چنانچه از حضرت امام موسی صلوات الله علیه منقول است که: حضرت عیسی گقت که: مصاحب بد، همنشین خود را به درد خود مبتلا می گرداند؛ و قرین بد، آدمی را هلاک می کند. بس ببینید که با کی همنشینی می کنید.
و از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه منقول است که: پدرم حضرت علی بن الحسین صلوات الله علیه فرمود که: ای فرزند با پنج کس مصاحبت و همزبانی و رفاقت مکن.
گفتم: ای پدر ایشان را به من بشناسان. فرمود که: زنهار که با دروغگو مصاحبت مکن که مانند سراب تو را فریب می دهد، و نزدیک را برای تو دور می گرداند، و دور را برای تو نزدیک می گرداند؛ و با فاسق مصاحبت مکن که تو را به یک لقمه یا کمتر می فروشد و دیگری را اختیار می کند؛ و زنهار که با بخیل مصاحبت مکن که تو را در مال خود فرو می گذارد و یاری نمی کند در هنگامی که نهایت احتیاج داری؛ و زنهار که با احمق مصاحب مباش که اگر خواهد به تو نفع رساند ضرر می رساند؛ و زنهار که با قطع کننده رحم مصاحبت مکن که حق تعالی در سه جای قرآن او را لعنت فرموده.
و به سند صحیح از حضرت صادق صلوات الله علیه منقول است که: مصاحبت مکنید با صاحبان بدعتها، و با ایشان همنشینی مکنید که نزد مردم مثل یکی از ایشان خواهید بود. و حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: آدمی
بر دین یار و همنشین خود است.
و به سند معتبر از حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه منقول است که مکرر در خطبه ها می فرمودند که: مسلمان را سزاوار آن است که اجتناب نماید از برادری سه طایفه: فاجران بیباک، و احمقان، و دروغکویان:
اما بدکار بی پروا؛ پس زینت می دهد برای تو کارهای بد خود را، و می خواهد که تو مثل او باشی. و تو را اعانت نمی کند بر امر دین تو و بر کاری که در قیامت به کار تو آید. و نزدیکی او موجب جفا و خلاف ادب است، و صحبت او سبب قساوت دل می شود، و آمد - شد او نزد تو موجب عار و بدنامی توست.
و اما احمق؛ پس او هرگز تو را به خیری دلالت نمی کند، و امید دفع شری از او نمی توان داشت. و هرجند سعی کند هم از او نمی آید. و گاه باشد که خواهد به تو نفع رساند و ضرر برساند. پس مردن او بهتر است از زندگی او، و خاموشی او بهتر است از حرف گفتن او، و دوری او بهتر است از نزدیکی او.
و اما دروغگو؛ پس در مصاحبت او هیچ عیشی برای تو گوارا نیست. سخن تو را به دروغ به مردم نقل می کند، و از مردم به دروغ سخن به تو نقل می کند. و هر دروغی را که تمام کرد، از پی آن دروغ دیگر ابتدا می کند تا به حدی که اگر راستی گوید باور نمی توان کرد. و در میان مردم به نقل کذب دشمنی می افکند و کینه ها در سینه ها می رویاند. پس از خدا بپرهیزید و ملاحظه نمایید که با کی مصاحبت می کنید.
و حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه قرمود که: متابعت کن کسی را که تو را می گریاند و خیرخواه توست، و متابعت مکن کسی را که تو را می خنداند و تو را فریب می دهد. و عن قریب بازگشت همه به سوی خداست.
و حضرت صادق علیه السلام فرمود که: محبوبترین برادران من به سوی من کسی است که عیبهای مرا به من بگوید.
و حضرت صادق علیه السلام فرمود که: صداقت و دوستی حدی چند دارند که در هر که آنها نیست او بهره ای از صداقت ندارد:
اول آن که: آشکار و پنهان او با تو موافق باشد.
دویم آن که: زینت تو را زینت خود داند و عیب تو را عیب خود داند.
سویم آن که: اگر حکومتی یا مالی به هم رساند با تو تغییر سلوک نکند.
چهارم آن که: از تو منع ننماید هر چه را بر آن قدرت داشته باشد.
پنچم: خصلتی است که جمیع خصلتهای گذشته در آن جمع است؛ آن است که تو را در حوادث روزگار که رو دهد وانگذارد.
و از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقول است که: سعادتمندترین مردم کسی است که با نیکان مردم خلطه نماید.
و منقول است که: حواریان از حضرت عیسی علیه السلام پرسیدند که: با کی همنشینی کنیم؟ فرمود که: با کسی که به یاد خدا آورد شما را دیدن او، و در علم شما بیفزاید سخن گفتن او، و شما را راغب به آخرت گرداند کردار او.
و حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود که: هر که خود را به محل تهمت می دارد ملامت نکند کسی را که گمان بد به او می برد، و هر که سر خود را پنهان دارد اخثیارش به دست خود است. و هر سری که از دو کس (یا: از دو لب) درگذشت فاش می شود. و کارهای برادر مؤمن خود را حمل بر محمل نیک کن تا محملی یابی، و سخنی که از او صادر شود بر معنی بدی حمل مکن تا محمل خیر از برای آن یابی. و بر تو باد به برادران نیک. بسیار از ایشان تحصیل کن که ایشان تهیه اند در هنگام نعمت، و سپرند در هنگام بلا. و در امری که خواهی مشورت کنی، با جمعی مشورت کن که از خدا ترسند. و برادران خود را به قدر پرهیزکاری ایشان دوست دار. و از زنان بد بپرهیزید و از نیکان ایشان برحذر باشید، و اگر شما را به نیکی امر کنند مخالفت ایشان نمایید که به طمع نیفتند در بدیها.
و در حدیث دیگر از آن حضرت پرسیدند که: بدترین مصاحبان کیست؟ فرمود که: کسی که معصیت خدا را نزد تو زینت دهد.
و در حدیث دیگر فرمود که: همنشینی بدان مورث بدگمانی به نیکان است.
و حضرت صادق علیه السلام فرمود که: نظر کن هر که را بینی که نفعی در دین به تو نمی رساند اعتداد به آشنایی او مکن و به صحبت او رغبت منما. به درستی که آنچه غیرخداست همه باطل است، و کاری که برای خدا نیست عاقبتش نیکو نیست.
و از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقول است که: سه کس اند که مجالست ایشان دل را می میراند: مجالست مردم پست دنی، و سخن گفتن با زنان و همنشینی اغنیاو مالداران.
و حضرت صادق صلوات الله علیه فرمود که: چهار چیز است که ضایع می شود به بطالت: دوستی که صرف بیوفا کنی، و نیکی و احسانی که به کسی کنی که شکر تو نکند، و عملی که به کسی گویی که گوش ندهد، و سری که به کسی بسپاری که حفظ نکند.
و حضرت امام محمد باقر صلواتالله علیه فرمود که: با اغنیا همنشینی مکن. به درستی که کسی که با ایشان همنشینی می کند اول که با ایشان می نشیند چنان می داند خدا رابر او نعمتها هست، و چون پاره ای نشست گمان می کند که خدا هیچ نعمت بر او ندارد.
و حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: چهار چیز است که دل را می میراند: گناه بعد از گناه، و با زنان بسیار سخن گفتن، و با احمق مجادله کردن که او گوید و تو گویی و به خیر برنگردد، و مجالست نمودن با مردگان. پرسیدند که: کیستند مردگان؟ فرمود که: هر مالداری که نعمت او را طاغی کرده باشد.
و بدان که اطعام مؤمنان فضیلت بسیار دارد، و اطعام بسیار می باید کرد، شاید که در آن میان مؤمنی باشد و فضیلت اطعام مؤمن را دریابند.
چنانچه به سند معتبر از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقول است که: هر که مؤمن گرسنه ای را اطعام نماید حق تعالی او را از میوه های بهشت اطعام نماید. و هر که مؤمن عریانی را بپوشاند حق تعالی از استَبرق و حریر بهشت بر او پوشاند و ملائکه بر او صلوات فرستند مادام که از آن جامه رشته ای باقی باشد. و هر که مؤمن تشنه ای را شربت آبی بخوراند خدا از شراب سر به مهر بهشت به او بخوراند. و کسی که اعانت مؤمنی کند یاغمی از او زایل گرداند حق تعالی او را در سایه عرش خود جا دهد در روزی که بغیر سایه عرش سایه ای نباشد.
و به سند معتبراز حضرت امام علی نقی صلوات الله علیه منقول است که: حضرت موسی ابن عمران علی نبینا و آله و علیه السلام از خداوند خود سؤال نمود که: الهی چه چیز است جزای کسی که مسکینی را اطعام نماید خالص از برای رضای تو؟ خطاب رسید که: یا موسی در روز قیامت امر می کنم منادی را که در میان خلایق ندا در دهد که او از آزاد کرده های خداست از آتش جهنم.
و از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه منقول است که: سه چیز است که موجب رفع درجات مؤمن می گردد: به همه کس سلام کردن، و طعام به مردم خورانیدن، و در شب در هنگامی که مردم در خواب اند نماز کردن.
و از حضرت صادق صلوات الله علیه منقول است که: هر که مؤمنی را سیر کند بهشت برای او واجب شود.
و فرمود که: من شخصی از مؤمنان را اطعام کنم نزد من بهتر است از این که صدهزار کس یا زیاده از غیر ایشان را اطعام کنم.
و به سند صحیح از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقول است که: هر که سه نفر از مسلمانان را اطعام نماید حق تعالی او را از سه بهشت اطعام نماید در ملکوت آسمان: از جنه الفردوس، و جنت عدن، و طوبی - که درختی است در بهشت که حق تعالی در جنت عدن به دست قدرت خود غرس نموده.
و از حضرت صادق صلوات الله علیه منقول است که: هر که مؤمنی رااطعام نماید تا او را سیر گرداند، هیچ یک از خلق خدا احصای ثواب او نتوانند نمود، نه ملک مقرب و نه پیغمبر مرسل، مگر خداوند عالمیان. بعد از آن قرمود که: از جمله چیزهایی که مغفرت را واجب و لازم می گرداند اطعام مسلمان گرسنه است.
و به سند معتبر منقول است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: هر که مؤمنی را شربتی از آب بدهد در جایی که قدرت بر آب داشته باشد حق تعالی به هر شربتی هفتادهزار حسنه به او کرامت فرماید، و اگر در جایی باشد که آب کمیاب باشد چنان باشد که ده بنده از فرزندان اسماعیل را آزاد کرده باشد.
و به سند معتبر از حسین بن نُعیم منقول است که: حضرت صادق صلوات الله علیه از من پرسید که: آیا برادران مؤمن خود را دوست می داری؟ گفتم: بلی. فرمود که: به فقیران ایشان نفع می رسانی؟ گفتم: بلی. فرمود که: بر تو لازم است که دوست داری کسی را که خدا او را دوست می دارد. والله که تا ایشان را دوست نداری نفع به ایشان نمی توانی رسانیدن. آیا ایشان را به منزل خود دعوت می نمایی؟ گفتم: بلی. هر وقت که چیزی می خورم البته دو کس یا سه کس یا کمتر یا بیشتر از ایشان با من می باشند. فرمود که: فضل ایشان بر تو زیاده است از فضل تو بر ایشان. گفتم: فدای تو گردم! اطعام خود را به ایشان می خورانم و بر بساط خود ایشان را می نشانم و فضل ایشان بر من عظیمتر است؟! فرمود که: بلی. چون ایشان داخل خانه ثو می شوند داخل می شوند با آمرزش گناهان تو و عیال تو، و چون بیرون می روند می برند گناهان تو و عیال تو را.
و در حدیث دیگر فرمود که: داخل می شوند با روزی فراوان، و بیرون می روند با مغفرت گناهان تو.
و در حدیث دیگر فرمود که: هر که مؤمن مالداری را طعام بخوراند برابر است با اینکه یکی از فرزندان اسماعیل را از کشتن خلاص کند؛ و هر که مؤمن محتاجی را اطعام نماید چنان است که صد کس از فرزندان اسماعیل را از کشتن خلاص کرده باشد.
و در حدیث دیگر فرمود که: اطعام یک مؤمن نزد من بهتر است از آزاد کردن ده بنده و ده حج.
و حضرت رسول صلیالله علیه و آله نهی فرمود از اجابت نمودن فاسقان به طعام ایشان.
برگرفته از کتاب عین الحیات علامه مجلسی ره
