فرمود: دست از او بردار. پس او بهوش آمد. حضرت فرمود: چه چیز می بینی؟ گفت: سفیدی بسیار و سیاهی بسیار می بینم. فرمود: کدام یک به تو نزدیک تر است؟ گفت: سفیدی. حضرت فرمود: او را آمرزیدند. پس حضرت صادق علیه السلام فرمود: نزد هرکه حاضر شوید، در این حال بگویید که این دعا بخواند.
در حدیث دیگر منقول است: حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم نزد جوانی حاضر شدند در وقت مردن، و به او گفتند: بگو: لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ. و او زبانش بند شده بود و نتوانست بگوید. حضرت پرسیدند از زنی که بر بالین او نشسته بود: این مادر دارد؟ گفت: من مادر اویم. فرمود: از او خشنودی یا بر او غضبناکی؟ گفت: شش سال است با او سخن نگفته ام. فرمود: از او راضی شو. گفت: راضی شدم. پس حضرت په آن جوان گفت که، بگو: لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ. زبانش گشوده شده بود و گفت. پس حضرت از او پرسیدند که، چه چیز می بینی؟ گفت: مرد سیاه بدبویی و بدرویی جامه چرکینی را می بینم که نزدیک من است و گلوی مرا گرفته بود. حضرت فرمود که، بگو: «یا مَنْ یَقْبَلُ الْیَسِیرَ وَیَعْفُوا عَنِ الْکَثِیرَ اِقْبِلْ مِنِّی الْیَسیرَ وَاعْفُ عَنِّی الْکَثیرَ اِنَّکَ اَنْتَ الغَفُورُ الرَّحیمُ». چون آن جوان این دعا را خواند، حضرت فرمود: چه چیز می بینی؟ گفت: مرد سفید روی خوشبویی خوش جامه ای را می بینم، که نزدیک من است و آن مرد سیاه می رود. فرمود: بار دیگر این دعا را بخوان. چون خواند، فرمود: چه می بینی؟ گفت: آن سیاه را نمی بینم و سفید را می بینم که نزدیک من است. این را گفت و فوت شد. پس چون شخصی فوت شود سنت است که دهانش را بر هم گذارند، چانه اش را ببندند، چشمش را بر هم گذارند، دست هایش را بر پهلوهایش بکشند، جامه بر رویش بیندازند، قرآن نزد او بخوانند، زود بردارندش.
از حضرت صادق علیه السلام منقول است: سزاوار آن است که برادران مؤمن را خبر کنند به مردن او، تا به جنازه او حاضر شوند، بر او نماز کنند، از برای او استغفار کنند، میّت ثواب ببرد و ایشان ثواب ببرند.
در حدیث حسن از حضرت صادق علیه السلام منقول است: چون مؤمن را به قبر می گذارند، ندا می کنند او را: اوّل عطایی که تو را دادیم بهشت و اوّل عطایی که دادیم این ها را که به جنازه تو آمدند، آمرزش گناهان است.
در حدیث دیگر فرمود: اوّل تحفه ای که به مؤمن می دهند در قبر، آن است که می آمرزند هرکس را که همراه جنازه او بوده است.
در حدیث دیگر فرمود: هرکه همراهی جنازه مؤمنی بکند تا او را دفن کنند، حق تعالی در قیامت هفتاد ملک بر او بگمارد که همراهی او کنند و استغفار از برای او کنند از قبر تا به موقف حساب. و فرمود: هرکه یک طرف جنازه را بگیرد، بیست و پنج گناه کبیره اش آمرزیده شود، اگر جهار طرف را بگیرد از گناهان بیرون آید. بهتر آن است که اوّل دست راست میّت را که جانب چپ جنازه است به دوش راست خود بردارد، پس پای راست میت را به دوش راست بردارد، پس پای چپ میّت را به دوش چپ بردارد. پس دست چپ میّت را به دوش چپ بردارد، پس چون خواهد که دیگر تربیع کند، از پیش روی جنازه نرود بلکه از جانب پشت جنازه برگردد، باز به همان روش تربیع به جا آورد و بهتر آن است که پشت جنازه یا پهلوهای جنازه راه رود و پیش جنازه نرود، ظاهر احادیث آن است که اگر جنازه مؤمن باشد پیش آن راه رفتن خوب است و در جنازه خلاف مذهب پیش آن نباید رفت، زیرا که ملائکه او را استقبال به عذاب می کنند، و با جنازه، سوار رفتن مکروه است.
از حضرت رسول صلیالله علیه وآله وسلم منقول است: هرکه جنازه را ببیند و این دعا را بخواند، هیچ ملکی در آسمان نماند مگر آن که گریه کنند از برای ترحم به آواز او: «اَللَّهُ اَکْبَرُ هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ، اَللَّهُمَّ زِدْنا اِیماناً وَتَسْلِیماً، الْحَمْدُللَّهِ ِالَّذِی تَعَزَّزَ پِالْفُدْرَهِ وَقَهَرَ الْعِبادَ بِالْمَوتِ».
از حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم منقول است: هرکه تشییع جنازه بکند، به هر قدمی که بردارد صد هزار حسنه برای او نوشته شود، صد هزار گناه از او محو شود و صد هزار درجه برای او نوشته شود. اگر بر جنازه اش نماز کند، حق تعالی بعد از فوت او صدهزار ملک را بفرستد که بر جنازه او نماز کنند، از برای او استغفار کنند تا وقتی که دفن شود. اگر بماند تا وقت دفن، همان صد هزار ملک را حق تعالی مقرر فرماید که از برای او استغفار کنند تا از قبرش بیرون آید در قیامت.
در حدیث معتبر از امام محمّد باقرعلیه السلام منقول است: هرکه مؤمنی را غسل دهد، چون او را از پهلو به پهلوی دیگر بگرداند، این دعا را بخواند گناهان یک ساله او آمرزیده شود، مگر گناهان کبیره: «اَللَّهُمَّ اِنَّ هذا بَدَنُ عَبْدِکَ الْمُؤمِنِ وَقَدْ اَخْرَجْتَ رُوحَهُ مِنْهُ وَفَرَّقْتَ بَیْنَهُما فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ».
در حدیث دیگر فرمود:هرکه میّتی را غسل بدهد، و آنچه از عیب های آن میت بر او ظاهر شود، به کسی نقل نکند، گناهانش آمرزیده شود.
در حدیث دیگر فرمود: حضرت موسی علیه السلام از پروردگار خود پرسید: چه ثواب دارد کسی که میتی را غسل بدهد؟ وحی به او رسید: او را از گناهان می شویم، مانند روزی که از مادر متولد شده است.
در حدیث حسن از حضرت صادق علیه السلام منقول است: هرکه مؤمنی را غسل دهد، در وقت غسل دادن مکرر بگوید: رَبِّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ، خدا او را بیامرزد. در فقه الرضاعلیه السلام مذکور است که در وقتی که دست بر شکمش
بمالد، این دعا بخواند: «اَللَّهُمَّ اِنِّی سَلَکْتُ حُبَّ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ صَلَواتُکَ عَلَیْهِمْ فِی بَطْنِهِ فَاسْلُکْ بِهِ سَبیلَ رَحْمَتِکَ».
در حدیث معتبراز امام محمّد باقرعلیه السلام منقول است: هرکه کفن کند مؤمنی را، چنان است که ضامن پوشش او شده باشد تا روز قیامت، هرکه بکَند از برای مؤمنی قبری، چنان باشد که او را در خانه موافقی جا داده باشد تا روز قیامت.
از حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم منقول است: هرکه بر جنازه میّتی نماز کند، هفتاد هزار ملک بر او نماز کنند و گناهان گذشته اش آمرزیده شود. پس اگر همراهی کند تا او را دفن کنند، به هر قدمی که بردارد، قیراطی از ثواب به او بدهند که آن قیراط مانند کوه احد باشد.
در حدیث دیگر فرمود: هر مؤمنی که بر جنازه ای نماز کند، بهشت او را واجب گردد مگرآن که منافق یا عاق پدر و مادر باشد.
به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است: چون مؤمنی بمیرد و در جنازه او چهل نفر از مؤمنان حاضر شوند و بگویند: «اَللَّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ اِلّا خَیْراً و اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا»، یعنی؛ خداوندا! ما از او به غیر از نیکی نمی دانیم و تو داناتری به احوال او از ما. چون این را بگویند، حق تعالی فرماید که من شهادت شما را قبول کردم و آمرزیدم آن گناهانی را که می دانم و شما نمی دانید.
در حدیث معتبر دیگر از حضرت صادق علیه السلام منقول است: اوّل چیزی که در عنوان نامه مؤمن می نویسند بعد از مرگش، آن چیز است که مردم در حق او می گویند، اگر نیک می گویند نیک می نویسند و اگر بد می گویند
بد می نویسند.
در حدیث حسن از حضرث صادق علیه السلام منقول است: جون میت را به قبر رسانی، او را از پیش پای قبر داخل کن، پس چون در قبرش گذاری آیهالکرسی بخوان و بگو: «بِسْمِ اللَّهِ وَفی سَبیلِ اللَّهِ وَعَلی مِلَّهِ رَسُولِ اللَّهِ اَللَّهُمَّ افْسَحْ لَهُ فِی قَبْرِهِ وَاَلْحِقْهُ بِنَبِیِّهِ، اَللَّهُمَّ اِنْ کانَ مُحْسِنَاً فَزِدْ فی اِحْسانِهِ وَاِنْ کانَ مُسِیئاً فَاغْفِرْلَهُ وَارْحَمْهُ وَتَجاوَزْ عَنْهُ» و استغفار از برایش بسیار بکن.
و حضرت علی بن الحسین علیه السلام چون میّت را داخل قبر می کردند، این دعا را می خواندند: «اَللَّهُمَّ جافِ الْاَرْضَ عَنْ جَنْبَیْهِ وَصاعِدْ عَمَلَهُ وَلَقِّهُ مِنْکَ رِضْواناً».
در حدیث دیگر فرمود: چون میّت را به قبر گذارند باید که اولای مردم به او، نزدیک سرش باشد و نام خدا ببرد و صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد و پناه برد به خدا از شر شیطان. و سوره حمد و "قل اعوذ برب الناس" و "قل اعوذ برب الفلق" و "قل هو اللَّه احد" و آیه الکرسی بخواند و اگر تواند، رویش را برهنه کند و بر خاک گذارد و در آنجا تلقین کند او را به شهادتین و اقرار به ائمه معصومین علیهم السلام و سایر اعتقادات حق.
در حدیث دیگر فرمود: چون خاک بر میت بریزی بگو: «اِیْماناً بِکَ وَتَصْدیقاً بِبَعْثِکَ هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ»؛ تا آن که به عدد هر ذره از آن خاک، حسنه ای در نامه ات نوشته شود. و چون قبر را پر کنند و مردم برگردند، نزدیک ترین مردم به او نزدیک سر قبر بنشیند که به آواز بلند او را تلقین کند، که این تلقین باعث این می شود که منکر و نکیر از او سؤال نکنند. و سنّت مؤکّد است که در نزد قبر بعد از دفن میّت، او را تعزیه بگویند و بیش از دفن نیز مستحب است.
در حدیث معتبر از حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم منقول است: هرکه اندوهگینی را تعزیه بگوید، در روز قیامت او را حله ای بپوشاند و مثل ثواب آن صاحب مصیبت او را باشد، بی آن که از ثواب او چیزی کم شود.
در حدیث معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است: مردگان را زیارت کنید که ایشان خبر می شوند از رفتن شما و شاد می شوند و به شما انس می گیرند و چون به نزدیک قبر بروید بگویید: «اَللَّهُمَّ جافِ الاَرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَصاعِدْ اِلَیْکَ اَرْواحَهُمْ وَلَقِّهُمْ مِنْکَ رِضْواناًوَاسْکُنْ اِلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ ماتَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَتُونِسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ اِنّکَ عَلی کُلَّ شَیْی ءٍ قَدیرٌ».
در احادیث معتبره وارد شده است که هرکه نزد قبر برادر مؤمن خود برود و رو به قبله دست بر قبرش بگذارد و هفت مرتبه سوره «انا انزلناه فی لیله القدر» بخواند، از ترس بزرگ روز قیامت ایمن گردد.
در روایت دیگر منقول است: حق تعالی او و صاحب قبر، هر دو را بیامرزد.
و در روایت معتبر منقول است: امام محمّد باقرعلیه السلام نزد قبری از شیعیان ایستادند و این دعا خواندند: «اَللَّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَصِلْ وَحْدَتَهُ وَآنِسْ وَحْشَتَهُ وَآمِنْ رَوْعَتَهُ وَاسْکُنْ اِلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ ما یَسْتَغْنِی بِها عَنْ رَحْمَهِ مَنْ سِواکَ وَاَلْحِقْهُ بِمَنْ کانَ یَتَوَلاّهُ».
در روایت دیگر منقول است: هرکه سوره «انا انزلناه» نزد قبر مؤمنی بخواند هفت مرتبه، حق تعالی مَلکی را بفرستد که عبادت الهی کند نزد قبر او و ثواب عبادت آن ملک را برای میّت بنویسند و چون از قبرش محشور شود به هر هولی از اهوال قیامث که برسد، حق تعالی به سبب آن مَلک، آن هول را از او دفع کند تا داخل بهشت شود.
منقول است: مستحب است نزد قبر سوره حمد و "قل اعوذ برب الناس" و "قل اعوذ برب الفلق" و "قل هو اللَّه احد" و آیه الکرسی، هر یک را سه مرتبه و سوره "انا انزلناه" را هفت مرتبه بخواند.
از حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم منقول است: هرکه بر قبرستان بگذرد، یازده مرتبه سوره "قل هواللَّه احد" بخواند، ثوابش را به مردگان آن قبرستان ببخشد، به عدد آن مردگان اچر و ثواب یابد.
بدان که چون این رساله محل ذکر احکام احتضار و غسل و کفن و نماز و دفن نبود، قلیلی از آداب در اینجا مذکور شد، که این رساله از این فواید خالی نباشد و مفصل همگی در کتاب بحار الانوار مذکور است.
برگرفته از کتاب حلیه المتقین علامه مجلسی ره
