محصّل مطلب آن مى باشد كه طبق روايت كَفعَمىّ در حاشيه كتاب دعاى «البلدُ الامين»، سيّد حسيب نسيب رضىّ الدّين علىّ بن طاووس قدَّس اللهُ روحَه در كتاب «مصباح الزّآئر» آورده است كه:
بِشر و بشير دو پسر غالِب أسدىّ روايت نمودهاند كه امام حسين بن علىّ بن أبى طالب عليهم السّلام در عصر روز عرفه از چادر خود در سرزمين عرفات بيرون آمد با حالت تذلّل و تخشّع، و آرام آرام آمد تا اينكه وى و جماعتى از اهل بيت وى و پسرانش و غلامانش در حاشيه چپ كوه عرفات جبلُ الرّحمه رو به بيت الله الحرام وقوف نمودند. سپس دو دست خود را مانند مسكينى كه طعام طلبد در برابر صورتش بلند كرد و خواند اين دعا را: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى لَيْسَ لِقَضَآئِهِ دَافِعٌ- تا آخر دعاء كه به يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ مختوم مىشود، و فقرات إلَهى أنَا الْفَقيرُ فى غِناىَ تا آخرش در آن موجود نمىباشد. (اين بود آنچه در حاشيه «البلد الامين» با توضيح اخير ما وارد شده بود.)
سيّد ابن طاووس در كتاب «مصباحُ الزّآئر» در بحث زيارت روز عرفه، روايت بشر و بشير را كه از قبيله بنى أسد بودهاند به همان طريقى كه ما از حاشيه «البلد الامين» نقل كرديم روايت مىكند، سپس اين دعا را طبق مضمون «البلدالامين» روايت كرده است. « [1]
اين گفتار مجلسى (ره) بود در «بحار الانوار». سپس پس از بيان چند دعاى ديگر از سيّد ابن طاووس در روز عرفه، سيّد مىگويد: از دعاهائى كه در روز عرفه شرف صدور يافته است، دعاى مولانا الحسين بن علىّ صلوات الله عليه مىباشد: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى لَيْسَ لِقَضَآئِهِ دَافِعٌ وَ لَا لِعَطَآئِهِ مَانِعٌ.
در اينجا ابن طاووس اين دعاى مفصّل حضرت را نقل مىكند با دنباله آن: إلَهى أنَا الْفَقيرُ فى غِناىَ فَكَيْفَ لَا أكونُ فَقيرًا فى فَقْرى- تا آخر آن كه به: أمْ كَيْفَ تَغيبُ وَ أنْتَ الرَّقيبُ الْحاضِرُ، إنَّكَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَحْدَهُ پايان مى يابد سپس مجلسىّ (ره) گويد:» اين دعا را كفعمى ايضاً در «البلد الامين» و ابن طاووس در «مصباح الزّآئر» همانطور كه سابقاً ذكرش گذشت آوردهاند، وليكن در آخر اين دعا در آن دو كتاب به اندازه تقريبىِ يك ورق موجود نمىباشد؛ و آن از عبارت: إلَهى أنَا الْفَقيرُ فى غِناىَ تا آخر دعا مىباشد.
و همچنين در بعضى از نسخههاى عتيقه كتاب «إقبال» اين مقدار ورقه يافت نشد. و ايضاً عبارات اين ورقه با ادعيه سادات معصومين نيز ملائمت ندارد، زيرا وفق مذاق صوفيّه است. و از اين جهت برخى از افاضل معتقد شدهاند كه اين مقدار از ورقه از زيادتيهاى بعضى مشايخ عرفان و از الحاقات ايشان مىباشد، و از ادخالات آنهاست.
و بالجمله اين زيادتى، يا آن مىباشد كه در بدو امر در كتب بعضى از آنان آمده است و ابن طاووس در كتاب «إقبال» با غفلت از حقيقت حال نقل كرده است، و يا آن مىباشد كه بعداً بعضى از آنان به «إقبال» ملحق نمودهاند. و شايد اين احتمال دوّم اظهر بوده باشد؛ چرا كه ما بيان كرديم كه در بعضى از نسخ عتيقه كتاب «إقبال» يافت نشد. و همچنين همين سيّد مؤلّف «إقبال»، در كتاب دعاى «مصباح الزّآئر» روايت ننموده است. وَ اللهُ أعْلَمُ بِحَقآئِقِ الاحْوالِ. « [2]
اين بود كلام علّامه مجلسىّ رضوان الله عليه. و امّا مرحوم محدّث قمّى پس از نقل اين دعا تا يَا رَبِّ يَا رَبِّ آورده است كه: آن حضرت مكرّر مىگفت: يَا رَبِّ، و كسانيكه دور آن حضرت بودند تمام گوش داده بودند به دعاى آن حضرت و اكتفا كرده بودند به آمين گفتن پس صداهايشان بلند شد به گريستن با آن حضرت، تا آفتاب غروب كرد، و بار كردند و روانه مشعر الحرام شدند.
مؤلّف گويد (يعنى محدّث قمّى) كه: كفعمى دعاى عرفه امام حسين عليه السّلام را در «بلد الامين» تا اينجا نقل فرموده، [3] و علّامه مجلسى در «زاد المعاد» [4] اين دعاى شريف را موافق روايت كفعمى ايراد نموده؛ وليكن سيّد ابن طاووس در «إقبال» بعد از يَا رَبِّ يَا رَبِّ يا رَبِّ اين زيادتى را ذكر فرموده: إلَهى أنَا الْفَقيرُ فى غِناىَ.
در اينجا تمام آن فقرات را بطور تفصيل آورده است و عبارت إنَّكَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَحْدَهُ را نيز در پايان افزوده است. [5] و [6]
پی نوشت:
[1] «. بحار الانوار» طبع كمپانى، ج 20، بابُ أعمال خصوصِ يومِ عرفة و ليلتِها و أدعيتها زآئدًا على ما مرّ فى طىّ الباب السّابق، ص 282؛ و از طبع اسلاميّه: ج 98، ص 214
[2]«. بحار الانوار» طبع كمپانى، ج 20، ص 287؛ و از طبع اسلاميّه: ج 98، ص 227 و 228
[3]«البلد الامين» شيخ إبراهيم كفعمى، ناشر مكتبه صدوق- طهران، ص 251 تا ص 258
[4] «زاد المعاد» علّامه ملّا محمّد باقر مجلسى ثانى (ره) از طبع بسيار قديم با خطّ أحمد تبريزى، ص 91 تا ص 96؛ و از طبع مرحوم حاج شيخ فضل الله نورى (ره) و خطّ مصطفى نجم آبادى: ص 209 تا ص 222
[5] «إقبال» طبع سنگى، ص 339 تا ص 350
[6] «مفاتيح الجنان» طبع اسلاميّه (سنه 1379 هجريّه قمريّه) ص 271
منابع:
علامه آية الله حاج سيد محمد حسين حسينى طهرانى : الله شناسى، ج1، ص: 268
